21 ყველაზე ხშირად დასმული კითხვა
ვალდორფის სკოლა ღიაა ყველა მოსწავლისთვის, განურჩევლად მშობლების რელიგიური მრწამსის, ეთნიკური კუთვნილებისა თუ მსოფლმხედველობისა. ვალდორფის პედაგოგიკის შესახებ ინფორმაციული საღამოების შემდეგ, სკოლის ადმინისტრაციის მხრიდან ხდება ინდივიდუალური გასაუბრება მშობლებთან, ხოლო ბავშვების სასკოლო მზადყოფნას აკვირდებიან გამოცდილი პედაგოგები. მოსწავლეთა სკოლაში გადმოსვლა სხვა სასწავლო დაწესებულებებიდან დასაშვებია სწავლების ყველა საფეხურზე, გარდა მე-11 – 12 კლასებისა.
ვალდორფის პედაგოგიკის მთავარი მიზანი ადამიანის ჰარმონიული განვითარების უზრუნველყოფაა. ამ მიზნით ვალდორფის სკოლაში თანაბარი ყურადღება ეთმობა მოზარდი ადამიანის ინტელექტუალურ, შემოქმედებით, პრაქტიკულ და სოციალურ უნართა განვითარებას. პირველივე კლასიდან ბავშვები ეუფლებიან ორ ენას; გოგონები და ბიჭები ერთად, დიფერენცირების გარეშე, ესწრებიან ხელგარჯილობისა და ხელობების გაკვეთილებს და სწავლობენ ქსოვას, კერვას, ქარგვას, ხეზე მუშაობას, ლითონის ჭედვას. აქტივობების სიმრავლე და მრავალფეროვნება ხელს უწყობს ადამიანის მრავალმხრივ განვითარებას. გაკვეთილების ფორმა და შინაარსი სრულ თანხვედრაშია ასაკობრივი განვითარებისთვის დამახასიათებელ შინაგან პროცესებთან და განვითარების ფაზებთან. ყველა ზემოხსენებული ფაქტორი ადამიანის შინაგანი თავისუფლების გამომუშავებასა და გამოვლენას ემსახურება.
რუდოლფ შტაინერი ვალდორფის სკოლის ფუძემდებელია. ემილ მოლტმა, სიგარეტის ფაბრიკის „Waldorf Astoria“-ს მფლობელმა, მასთან ერთად დააარსა პირველი ვალდორფის სკოლა შტუტგარტში. ვალდორფის პედაგოგიკის შინაარსი და მეთოდიკა ეფუძნება რ. შტაინერის ხედვას მოზარდი ადამიანის განვითარების კანონზომიერებებზე. დღესდღეობით პედაგოგიკური კვლევის ცენტრი - Bund der Freien Waldorfschulen - პასუხისმგებელია ვალდორფის პედაგოგიკის ჩარჩო პროგრამის მუდმივ განახლებაზზზსა და შემდგომ განვითარებაზე.
არა! ვალდორფის სკოლაში სწავლობენ ყველა უნარისა და შესაძლებლობის ბავშვები. როდესაც მოსწავლეები ხატავენ, ძერწავენ, აქანდაკებან ან მღერიან, უმთავრესი მნიშვნელობა არა შედეგს (თუმცა, ესეც მნიშვნელოვანია), არამედ პროცესს ენიჭება. სწორედ პროცესში ივითარებენ მოსწავლეები იმ კონკრეტულ უნარ-ჩვევებს, რაც მათ თავისუფალ, დამოუკიდებელ, შემოქმედებით პიროვნებებად აყალიბებს.
არა. ვალდორფის სკოლა მოსწავლეებს სთავაზობს ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებულ ყველა სერვისს და უზრუნველყოფს ინტელექტუალური, სოციალური, პრაქტიკული და შემოქმედებითი უნარების მრავალმხრივ განვითარებას. ამასთანავე, ჩვენთვის ძალზე ფასეულია ზოგადსაგანმანათლებლო პროცესში სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე მოსწავლეთა ჩართვა. ამ მიზნით სკოლას გააჩნია ინკლუზიური განათლების კონცეფცია, რომელიც მიმართულია შესაბამისი პირობების შექმნაზე იმ მოსწავლეთათვის, რომლებიც განსაკუთრებულ ყურადღებას საჭიროებენ.
ვალდორფის სკოლებში დაწყებით და, ნაწილობრივ, საბაზო საფეხურებზე მოსწავლეთა მოსწრება და მათი აკადემიური უნარები ფასდება ინდივიდუალური დახასიათებების მეშვეობით. ამგვარი მიდგომა პედაგოგს საშუალებას აძლევს, თვალი მიადევნოს მოზარდის პიროვნულ განვითარებას, შეაფასოს არა მარტო მიღებული ცოდნა, არამედ დეტალურად მიმოიხილოს მოსწავლის თითოეული მახასიათებელი და ინდივიდუალური საჭიროებები სწავლების მოცემულ ეტაპზე. ასეთ გარემოში არ ხდება მოსწავლეთა სტიგმატიზირება და თითოეული მოსწავლე ახალი ცოდნის შეძენით, გამოცდილების გამდიდრებითა და უნარების გაუმჯობესებითაა დაინტერესებული.
ვალდორფის სკოლაში სასწავლო შინაარსები თუ თემატიკა და გაკვეთილის სტრუქტურა მოზარდთა ასაკობრივი თავისებურებების გათვალისწინებითაა შედგენილი, რაც ხელს უწყობს მოსწავლეებში ინტერესისა და ცნობისმოყვარეობის გაღვივებას. საუკეთესო შემთხვევაში, ეს ინტერესი განპირობებული უნდა იყოს არა გარეგანი მოტივაციით (მაღალი შეფასება ან სასურველი ქულა ტესტში), არამედ შინაგანი მოტივაციით. გარეგანი მოტივაციის შექმნა სირთულეს არ წარმოადგენს, შინაგანი მოტივაციის აღძვრა და შენარჩუნება კი გაცილებით რთული და შრომატევადი საქმეა. აღფრთოვანება და პოზიტიური მიმართება სასწავლო საგნისადმი ნიშანმა კი არა, საგნისადმი ინტერესმა უნდა განაპირობოს. პედაგოგთა მთავარი ამოცანაც მოსწავლეთათვის სწორედ ამგვარი ინტერესის გაღვივებაა.
ვალდორფის სკოლაში სწავლება 12 წლიანია. სკოლის დასრულების შემდეგ კურსდამთავრებულები იღებენ სრული საშუალო განათლების დამადასტურებელ ატესტატს. გარდა ამისა, 2020 წლიდან სკოლამ მოიპოვა DSD - სკოლის სტატუსი, რაც გულისხმობს გერმანული ენის დიპლომის (DSD – I და DSD – II) აღების შესაძლებლობას, რომლის შემდეგაც მათ შეუძლიათ სწავლა განაგრძონ გერმანიის კოლეჯებსა და უმაღლეს სასწავლებლებში.
გაუმკლავდებიან კი მომავალში ვალდორფის სკოლის კურსდამთავრებულები თანამედროვე მსოფლიოს გამოწვევებს?
პრაქტიკამ გვიჩვენა, რომ ვალდორფის სკოლის მოსწავლეები განათლების შემდგომ საფეხურებზე მრავალმხრივი უნარებით გამოირჩევიან. ისინი წარმატებით სწავლობენ და შრომობენ სხვადასხვა სასწავლებელსა და ორგანიზაციაში. ვალდორფის სკოლა ზოგად ინტელექტუალურ უნართა განვითარებასთან ერთად, ხელს უწყობს სხვადასხვა კომპეტენციის ჩამოყალიბებას - შემოქმედებითობა, გუნდური მუშაობა, კრეატიულობა, პროცესუალური აზროვნების უნარი სკოლის პირველი დღეებიდანვე ვითარდება. ეს ყველაფერი პიროვნულად აძლიერებს ახალგაზრდას, მატებს თავდაჯერებულობას, უყალიბებს ცხოვრებისადმი ჯანსაღ დამოკიდებულებას. სწორედ ამგვარი მიდგომა ამზადებს მას მკაცრი რეალობისთვის და აყალიბებს სამყაროში მყარად მდგომ, ქმედით პიროვნებად.
ტერმინი „თავისუფალი სკოლა“ წესების არარსებობას როდი გულისხმობს, არამედ იმას, რომ ის ე. წ. „დამოუკიდებელ“ სკოლას წარმოადგენს და ფართო ავტონომიით სარგებლობს პედაგოგიკურ საკითხებთან მიმართებით. მოსწავლეები თავად დაეძებენ საკუთარ საზღვრებს და როცა უფროსების მხრიდან გარკვეულ შეზღუდვებს აწყდებიან, მხოლოდ მაშინ გრძნობენ თავს, ერთი მხრივ, უსაფრთხოდ და, მეორე მხრივ, საკუთარ პიროვნებასაც განიცდიან.
დღეს უკვე მეცნიერულადაც დამტკიცებულია, რომ მოსწავლესა და მასწავლებელს შორის ნდობაზე დამყარებული ურთიერთობა უმნიშვნელოვანეს საფუძველს წარმოადგენს აღზრდა-განათლების პროცესში. მოზარდი საუკეთესოდ ვითარდება იმ გარემოში, რომელიც მდგრადობითა და რიტმულობით ხასიათდება. ვალდორფის სკოლაში კლასის მასწავლებელი (ხელმძღვანელი) მოსწავლის საიმედო საყრდენია, ვინაიდან კლასს 6-8 წლის განმავლობაში უძღვება. ის ყოველდღიურად, ეპოქის გაკვეთილის ფარგლებში, მოსწავლეებს გადასცემს ცოდნას სხვადასხვა საგანში და ამასთანავე საფუძვლიანად იცნობს თითოეულ მოსწავლეს. ამ ნიადაგზე მას შეუძლია, ინდივიდუალურად განიხილოს მათი სუსტი და ძლიერი მხარეები და შესაბამის პედაგოგიკურ ზომებს მიმართოს.
ვალდორფის სკოლებში სასწავლო პროცესი ისეა დაგეგმილი, რომ მოსწავლეები რამდენიმე კვირის განმავლობაში, დილის საათებში უღრმავდებიან ერთსა და იმავე საგანს, ყოველგვარი წყვეტის გარეშე. ეს გახლავთ ე. წ. ეპოქის გაკვეთილი, რომელიც ორი შეერთებული გაკვეთილის ხანგრძლივობისაა. ორი, სამი ან ოთხი კვირის მანძილზე მოსწავლე მუშაობს და სიღრმისეულად ეუფლება ერთ კონკრეტულ საგანს. ამრიგად, რამდენიმე კვირის განმავლობაში ცხრილში მონაცვლეობით ჩნდება გეოგრაფიის, ფიზიკის, ისტორიის, ბიოლოგიის, ლიტერატურის, მათემატიკის, ქიმიის და ა. შ. ეპოქები. სწავლების მსგავსი მეთოდი საშუალებას აძლევს მოსწავლეს, გაითავისოს, გაიაზროს, ყოველმხრივ დაამუშაოს ესა თუ ის საკითხი, ჩაუღრმავდეს საგნის შინაარსს, გაეცნოს დეტალებს, შეასრულოს სხვადასხვა სახალისო, შემეცნებითი აქტივობები. გარდა ეპოქის გაკვეთილისა, ცხრილში არის 40 წუთიანი გაკვეთილებიც, რომელთა ხარჯზეც განისაზღვრება ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით აუცილებელი კვირეული დატვირთვა კლასებისა და საგნების მიხედვით.
ეპოქის გაკვეთილს კლასი სრული შემადგენლობით ესწრება (25-30 მოსწავლე), რასაც პედაგოგიკური და მეთოდური წინაპირობა აქვს. მოსწავლეები იძენენ ისეთ სოციალურ უნარებს, როგორიცაა თანამშრომლობა, გუნდური მუშაობა, სოციალური დასწავლა, კონფლიქტების მოგვარება, ტოლერანტობა, ემპათია... მასწავლებელი საგაკვეთილო დროს ისე ანაწილებს, რომ შეიქმნას მოსწავლეთა განვითარებისთვის და შემეცნებისთვის ხელსაყრელი გარემო. ე. წ. „გამოტანილ გაკვეთილებზე" მოსწავლეები ორ ან სამ ჯგუფად იყოფიან და მეცადინეობა მცირეკონტიგენტიან ჯგუფებში გრძელდება.
მაღალ კლასებში, ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებულ აკადემიურ საგნებთან ერთად, მოსწავლეებს შესაძლებლობა აქვთ, გამოიმუშაონ პრაქტიკული უნარები სხვადასხვა მიმართულებით. ისინი გადიან ორკვირიან სავალდებულო პრაქტიკას სასოფლო-სამეურნეო, ეკოლოგიურ თუ სოციალურ დაწესებულებებში, რომლის მიზანიც, მოცემული სფეროს პრაქტიკულ გაცნობასთან ერთად, მნიშვნელოვანი სოციალური უნარების შეძენაცაა.
ეს აქტივობები, მართლაც, დამატებითი დატვირთვაა მაღალკლასელთათვის. თუმცა გამოცდილებამ გვიჩვენა, რომ ეს სასწავლო პროცესს არ აზარალებს. ვალდორფის სკოლის მოსწავლეთა აკადემიური მოსწრება არაფრით ჩამოუვარდება საჯარო სკოლის მოსწავლეთა მოსწრების საშუალო მაჩვენებელს; ჩვენი მოსწავლეები წარმატებით აბარებენ გამოცდებს სხვადასხვა პროფილის უმაღლეს სასწავლებლებში და იქ სწავლისას ინიციატივიანობითა და შემოქმედებითობით გამოირჩევიან.
ვალდორფის სკოლა მსოფლმხედველობრივი სკოლა არ არის. ანთროპოსოფიული ადამიანთმცოდნეობა მხოლოდ ეხმარება პედაგოგს, მიაგნოს ადამიანის განვითარებისთვის ხელსაყრელ მეთოდიკას და არასოდეს შეადგენს გაკვეთილის შინაარსს. მცდელობა იმისა, რომ მოსწავლე გაეცნოს ანთროპოსოფიულ მსოფლმხედველობას, მთლიანად ეწინააღმდეგება ვალდორფის პედაგოგიკის მთავარ იდეალს: აღზარდოს ადამიანი თავისუფალ, შეგნებულ და სოციალური პასუხისმგებლობის მქონე პიროვნებად.
ევრითმია სიტყვასიტყვით კარგ, მშვენიერ რიტმს ნიშნავს. ის მოძრაობის ხელოვნებაა, რომელიც ვალდორფის სკოლაში ყველა საფეხურზე ისწავლება. ევრითმიაში, განსხვავებით თავისუფლად კონსტრუირებული სპორტული, პანტომიმური თუ საცეკვაო მოძრაობებისაგან, ყველა სამეტყველო ბგერასა თუ მუსიკალურ ტონს სავსებით სპეციფიკური ჟესტი შეესაბამება; ამდენად, მეტყველება და მუსიკა ხილული ხდება. მაგ. მეტყველების ევრითმიაში მოსწავლეებს წარედგინება ის, რაც უხილავად სუფევს ლექსის ხმოვანებაში, ხოლო მუსიკალურ ევრითმიაში ის, რაც სუფევს მუსიკალური ნაწარმოების ტონალურ ინტერვალებში.
დაბალ კლასებში (4 – 8) საბუნებისმეტყველო სწავლება ეფუძნება ბიოლოგიურ, ფიზიკურ, ქიმიურ ფენომენთა ზუსტ დაკვირვებასა და მათში მოქმედ კანონზომიერებათა პირადად მიგნებას. მე-9 კლასიდან კი წინა პლანზე გამოდის აბსტრაქტულ-მოდელური წარმოდგენები და თანამედროვე საბუნებისმეტყველო ცნებათა ფორმირება. ავსტრიაში ჩატარებული PISA-ს კვლევები ადასტურებს, რომ ვალდორფის სკოლების მოსწავლეთა სამეცნიერო უნარ-ჩვევები გაცილებით აღემატება სხვა სკოლების მოსწავლეთა საშუალო მაჩვენებელს ამ კუთხით და ეს აშკარად უკავშირდება ფენომენოლოგიური სწავლების სანიმუშო მეთოდიკას.
ციფრული მედიატექნოლოგიების დაუფლება ვალდორფული აღზრდა-განათლების განუყოფელი ნაწილია. ის „არაპირდაპირი მედია-გაკვეთილებით“ იწყება, რომლის დროსაც დაბალი კლასების მოსწავლეები გარესამყაროს შეცნობასა და გამოსახვას სხვადასხვა მედიუმის გამოყენებით, მთელი მათი გრძნობათა სამყაროთი ახდენენ; ამასთან, იყალიბებენ განსჯის უნარს, რაც წინაპირობას წარმოადგენს ციფრულ მედიასთან დამოუკიდებელი მუშაობისთვის. ამ კუთხით მდიდარი გამოცდილების მიღების შემდეგ, მედია ტექნოლოგიები საგაკვეთილო საგნად იქცევა, მაგრამ მის პრაქტიკულ გამოყენებასთან ერთად, განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება ინტერნეტის ტექნოლოგიური საფუძვლებისა და ფუნქციონირების რეალურ გაგებას.